ผื่นคันเวลาไปดำน้ำ เกิดจากอะไร?

ปัญหาที่หลายๆ ท่านน่าจะเคยเจอ เวลาไปเล่นน้ำทะเล ตามแหล่งท่องเที่ยวต่างๆ ... หรือ จะเป็นการดำน้ำก็ตาม คืออาการผื่นคันตามผิวหนัง ในขณะที่อยู่ในน้ำ หรือ ขึ้นจากน้ำไม่นาน ... ชาวบ้านทั่วไป มักเรียกและเข้าใจว่า เป็นการคันจาก "แตนทะเล" ....... จริงๆแล้ว มันมีสาเหตุ จากอะไร และมีวิธีการรักษาอย่างไร ... วันนี้ จะมาคุยกันเรื่องนี้นะครับ สาเหตุ  Sea bather's eruption  หรือ แตนทะเลของคนไทย  นั้น ... สาเหตุหลักๆ นั้นมักจะมาจาก การสัมผัสกับ ตัวอ่อนของสิ่งมีชีวิตในทะเล พวก Cerenterate เช่น ตัวอ่อนของ Anemone , ตัวอ่อนของแมงกระพรุน  ซึ่งมีขนาดเล็กมาก แต่มี Nematocyte หรือเข็มพิษ ที่ทำให้เกิดอาการคัน แสบร้อนได้คล้ายก้บเวลาโดนแมงกระพรุน ....... ในกรณี ที่คนไทยเราเรียกว่า "แตนทะเล"  นั้น ....... อาจจะทำให้สับสนกับคำว่า " Sea Warps " ของทางตะวันตก ที่หมายถึง แมงกระพรุนชนิด Chironex fleckeri  ซึ่งจัดอยู่ในพวกแมงกระพรุนกล่อง ( Box jelly fish ) ที่มีพิษรุนแรง และพบว่ามีถิ่นอาศัยแถบ ออสเตรเลีย ฟิลลิปปินส์ ญี่ปุ่น ...... ส่วนในบ้านเรานั้น ไม่ได้เป็นถิ่นอาศัยตามธรรมชาติครับ ถ้าจะมีการพบหรือรายงานการพบเจอ น่าจะเป็นการมาตามกระแสน้ำโดยบังเอิญมากกว่า ... แต่ ในหัวข้อที่จะพูดถึงนี้ ต้องการจะอธิบายว่า  "แตนทะเล" ของคนไทย เป็นคนละเรื่องกับ Sea Warps ของฝรั่งเค้านะครับ   รูปอาการแผลรอยโรค ผื่น คัน บวม แดง จากอาการแพ้ จาก http://www.webmd.com/skin-problems-and-treatments/picture-of-seabathers-itch อาการ ในขณะที่ลงเล่นน้ำ หากใส่เสื้อผ้า หรือ Wet Suit ตัวอ่อนของ Cerenterate ที่ว่า จะเข้ามาติดอยู่ใต้เสื้อผ้า หรือ Wet Suit ... ติดอยู่ตามผิวหนังหรือเส้นผม ... อาจจะเกิดอาการคันขึ้นระหว่างอยู่ในน้ำเลยโดยมักเกิดในบริเวณที่เสื้อผ้าที่สวมใส่ไม่ได้ปกคลุม  หรือ อาจจะเกิดเมื่อขึ้นจากน้ำ แล้วมีการไหลของน้ำออกจากเสื้อผ้า ,Wet Suit ทำให้มีช่องว่างระหว่างร่างกายกับชุดที่สวมใส่ลดลง ตัวอ่อนเหล่านั้นจึงสัมผัสกับผิวหนังมากขึ้น ประกอบกับอาจจจะมีแรงบีบมากขึ้น ... มีการถูไถบริเวณเสื้อผ้า รวมถึงชำระล้างร่างกายด้วยน้ำจืด ... จะเป็นการทำให้ Nematocyte ปลดปล่อยเข็มพิษออกมามากขึ้น ... ทำให้อาการแสบ คันตามร่างกายและผิวหนังนั้น มีมากขึ้น ซึ่งในกรณีนี้ มักมีอาการคันภายใต้ชุดที่สวมใส่อยู่    อาการคันและผื่นมักเกิดตามหน้าอก ข้อพับแขน ขาหนีบเป็นต้น  อย่างที่กล่าวข้างต้นว่า อาจจะรู้สึกเริ่มคันตั้งแต่อยู่ในน้ำ และคันมากขึ้นเมื่อขึ้นจากน้ำหรืออาบน้ำจืด อาการคันและผื่นอาจอยู่ต่อเนื่องยาวนานได้เป็นสัปดาห์ ขึ้นอยู่กับว่าแต่ละคนมีความไวต่อการแพ้มากน้อยแค่ไหน  ........ และ อาการคันมักจะปรากฏบริเวณน้ำตื้นๆหรือใกล้ๆผิวน้ำ  การดูแลรักษา หากคิดว่า ตัวเองมีอาการคันจากการโดนตัวอ่อนของสัตว์ทะเลข้างต้น ... ให้ถอดเสื้อผ้า,Wet Suit  ที่สวมใส่ แล้วชำระล้างร่างกายด้วยน้ำทะเล (ที่คิดว่าไม่มีตัวอ่อนเหล่านั้นอยู่้ )  ห้ามขัดถูบริเวณที่มีอาการคัน  รวมถึง อย่าใช้ผ้าเช็ดตัว เช็ดหรือถูบริเวณนั้นๆด้วย ... ให้ใช้ น้ำส้มสายชู ผสมน้ำให้เจือจาง อาบหรือชำระล้างบริเวณที่คัน   หลังจากนั้นอาจใช้ TA lotion ทาบริเวณนั้นต่อ วันละสองถึงสามครั้ง   การทานยาแก้แพ้กลุ่ม  Anti Histamine ก็อาจจะช่วยในการลดอาการผื่นคันลงได้เช่นกัน ... แต่หากอาการรุนแรงมากกว่านี้ เช่น มีไข้ตัวร้อน หน้าตาบวม หายใจติดขัด แนะนำให้รีบนำส่งโรงพยาบาลจะดีที่สุดครับ     สำหรับ สาเหตุผื่นคันผื่นๆในการลงเล่นน้ำทะเลนั้น ก็อาจจะเกิดได้จากการโดนกัดโดยสัตว์กลุ่ม Crustacean เล็กๆ หรือ ปาราสิตในทะเลได้เช่นกัน ... แต่สาเหตุที่พบบ่อย นั้นมากจาก สัตว์กลุ่มที่ผมยกตัวอย่างมาข้างต้น ... ก็นำข้อมูลมาแลกเปลี่ยนกับเพื่อนๆนักดำน้ำ ไว้ป้องกันและรักษาเบื้องต้นครับ ... ไปทะเลคราวหน้า จะได้ดูแลรักษาได้อย่างถูกวิธีครับ ตอนต่อไปเราจะมาดูว่าหากมีอาการผื่นคันแพ้ทั้งจากแตนทะเล หรือแพ้จากสิ่งมีชีวิตต่างๆในทะเล จะต้องดูแลรักษา และใช้ยาอะไรต่อไปครับ แหล่งข้อมูล เรื่องโดย น.อ. คมสัน วุฒิประเสริฐ รน. (หมอเอ๋ สุขภาพกับการดำน้ำ) , ผื่นคันเวลาไปดำน้ำ หรือ เล่นน้ำทะเล, https://www.facebook.com/notes/สุขภาพกับการดำน้ำ-โดยหมอเอ๋/ผื่นคันเวลาไปดำน้ำ-หรือ-เล่นน้ำทะเล-sea-bathers-eruption-หรือ-แตนทะเลที่คนไทยนิย/235809049850974 Seabather's itch. Erythematous papules on the unexposed areas of a swimmer.,  http://www.webmd.com/skin-problems-and-treatments/picture-of-seabathers-itch Tropical dermatology: Marine and aquatic dermatology, Vidal Haddad Jr., et al.,  MD, PhD  , http://www.jaad.org/article/S0190-9622(09)00826-3/abstract