โรค GBS แค่เป็นหวัด เกือบตายจริงหรือ? โดย เภสัชกร อุทัย สุขวิวัฒน์ศิริกุล

เมื่อคืนใครได้ดูรายการตีสิบคงได้ยินชื่อโรค GBS หรือ Guillain - Barré syndrome ที่ฟังๆแล้วดูเหมือนน่ากลัว เพราะในรายการมีการบอกว่าใครเป็นหวัด หรือมีอาการติดเชื้อแล้วไม่รักษาให้หายดีจะมีโอกาสเป็นโรคนี้ตามมา ทำให้กล้ามเนื้ออ่อนแรงหรืออัมพฤต์ อัมพาตและอาจถึงตายได้อีกด้วย เพื่อความกระจ่างแจ้งของเรา เรามาลองรู้จักโรคนี้จากเภสัชกรกันดีไหม?

โรคชื่อแปลกๆนี้มาจากไหน?
GBS จริงๆแล้วเป็นชื่อเรียกกลุ่มอาการกิลแลง-บาร์เร จากภาษาอังกฤษที่ว่า Guillain–Barré syndrome แต่หากออกเสียงตามฝรั่งเศสจะเรียกว่ากลุ่มอาการกีแยง-บาร์เร กลุ่มอาการนี้ตั้งชื่อตามแพทย์ชาวฝรั่งเศสสามท่านที่ชื่อว่าค Guillain,  Barré และ Strohl ซึ่งได้อธิบายกลุ่มอาการนี้ไว้ในปี ค.ศ. 1961 บางครั้งเรียกว่า อาการชาแบบแลนดรี (Landry's paralysis) ตามชื่อของนายแพทย์ชาวฝรั่งเศสที่ได้อธิบายโรคคล้ายกันนี้ ไว้ในปี ค.ศ. 1859 ก่อนหน้านั้น

รูปประกอบ: ระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายของเราเกิดทำหน้าที่ผิดปกติไป แทนที่จะไปทำลายสิ่งแปลกปลอม กลับหันมาทำลายปลอกหุ้มเส้นประสาทของเราแทน มาจาก http://www.panrc.com/princess_pa_foundation

โรค Guillain - Barré syndrome (GBS) คืออะไร?
Guillain–Barré syndrome เป็นโรคแพ้ภูมิตัวเอง (autoimmune disorder) อย่างหนึ่งซึ่งเกิดกับระบบประสาทส่วนปลาย ส่วนใหญ่ถูกกระตุ้นโดยการอักเสบติดเชื้อเฉียบพลัน เป็นโรคที่มีการอักเสบของปลอกหุ้มของเส้นประสาทหลายเส้น อย่างเฉียบพลัน acute inflammatory demyelinating polyneuropathy (AIDP) โดยสาเหตุจริงๆแล้วเกิดจากที่ระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายของเราเกิดทำหน้าที่ผิดปกติไป แทนที่จะไปทำลายสิ่งแปลกปลอม กลับหันมาทำลายปลอกหุ้มเส้นประสาทของเราแทน ผลที่ได้คืออวัยวะไหนที่เส้นประสาทเหล่านั้นไปเลี้ยงอยู่ จะสูญเสียหน้าที่การทำงานไป

ดังนั้นเราจึงเรียกจำแนกหรือเรียกว่ากลุ่มของโรค ซึ่งจำแนกออกได้เป็น

• Acute inflammatory demyelinating polyneuropathy (AIDP) เป็นรูปแบบที่พบมากที่สุดของ GBS

• Miller Fisher syndrome (MFS) มักจะมีผลต่อกล้ามเนื้อตา โดยมีอาการกล้ามเนื้อตาอ่อนแรง,เดินเซ

• Acute motor axonal neuropathy โรคชนิดนี้อาจจะเกิดตามฤดูกาลและฟื้นตัวได้รวดเร็ว

• Acute motor sensory axonal neuropathy (AMSAN) ฟื้นตัวช้าและมักจะไม่สมบูรณ์

• Acute neuropathy panautonomic มีอัตราการตายสูง

• Bickerstaff’s brainstem encephalitis (BBE) ความผิดปกติส่วนใหญ่อยู่ใน brainstem โดยเฉพาะในไขสันหลัง

โรค Guillain - Barré syndrome (GBS) เกิดได้ง่ายๆจริงหรือ?
ไม่ใช่ว่าทุกคนเป็นหวัดแล้วรักษาไม่หายดีจะเป็นอย่างในรายการ แต่ความจริงแล้วโรค GBS กลับพบได้น้อยมากๆ เพราะมีโอกาสเกิดได้แค่ 1 หรือ 2 คน ในบรรดา 100, 000 คน ก้อเท่านั้นเอง

อาการของโรคนี้เป็นอย่างไร?

เราจะรู้ได้อย่างไรว่าเป็นโรคนี้ ตามที่เกริ่นไว้ อาการของโรคนี้จะมีอาการตามเส้นประสาทที่ไปเลี้ยง ทำให้เกิดอาการกล้ามเนื้ออ่อนแรง อย่างไรก้อตามเราไม่อยากให้ทุกท่านเกรงกลัวจนมากเกินไป ดังนั้นอาการที่จะเล่าต่อไปนี้ ไม่ต้องการให้ตื่นเต้นตกใจ หากเราสงสัยว่าจะเป็นโรคนี้ ขอความกรุณาไปพบแพทย์ เพื่อรับการตรวจและวินิจฉัยต่อไปจะแม่นยำกว่า  

กลับมาที่อาการของโรคที่เราจะพบได้ โดยทั่วไปอาการเปลี้ยของกล้ามเนื้อมักมีการกระจายไม่เท่ากันทั้งสองข้าง และอาการอ่อนแรงเป็นที่แขนขา มักจะมีอาการส่วนปลายมากกว่าส่วนต้น อันได้แก่
• dysesthesias ชาหรือรู้สึกซ่า อาการชาปลายมือปลายเท้า ลักษณะอาการชามือบางครั้งลามมาถึงข้อมือคล้ายสวมถุงมือถุงเท้า โดยการกระจายของอาการชามักเป็นที่เท้า ก่อนกระจายมาที่ปลายมือ 2 ข้าง

• oropharyngeal dysphagia คนไข้จะมีอาการน้ำลายยืด กลืนลำบาก หรือเคี้ยวอาหารไม่ได้

• areflexia สูญเสียความรู้สึกเจ็บปวดและอุณหภูมิ ที่จริงแล้วอาการปวดเป็นอาการที่พบบ่อยใน GBS

• orthostatic hypotention ภาวะความดันโลหิตต่ำกว่าปกติ

• arrhythmia หัวใจเต้นผิดจังหวะผู้ป่วยบางรายอาจมีอาการรุนแรง อาจมีอาการหายใจลำบาก เนื่องจากเส้นประสาทที่ทำหน้าที่เลี้ยงกล้ามเนื้อเกี่ยวกับการหายใจผิดปกติไป  ดังนั้นผู้ป่วยอาจเสียชีวิตเนื่องจากการหายใจล้มเหลวได้ในที่สุด

สาเหตุของโรคนี้

ทุกรูปแบบของโรคนี้เป็นเพราะภูมิคุ้มกันของเราหันมาทำร้ายตัวเอง ดังนั้นจึงมักพบการติดเชื้อมาก่อน ส่วนใหญ่เป็นการติดเชื้อแบคทีเรีย ไวรัสไข้หวัดใหญ่ หรือโดยปฏิกิริยาภูมิคุ้มกันไวรัสไข้หวัดใหญ่ พอภูมิต้านทานเนื้อเยื่อ โจมตีเส้นประสาท ก่อให้เกิดความเสียหายที่ปลอกหุ้มเส้นประสาทซึ่งเป็น ไขมันชั้นฉนวนของเส้นประสาทเกิดการขัดขวางการนำกระแสประสาท สุดท้ายคือจะนำไปสู่การเป็นอัมพาตของกล้ามเนื้อ ซึ่งอาจจะมาพร้อมกับประสาทสัมผัสหรือประสาทอัตโนมัติถูกรบกวน

อีกสาเหตุหนึ่งอาจเป็นผลข้างเคียงของวัคซีนไข้หวัดใหญ่ คือวัคซีนที่เราฉีดเข้าสู่ร่างกายเราอาจหันมาต่อต้านร่างกายเราเอง แต่อัตราการเกิด จะมีเพียง 1 ต่อล้านของวัคซีน เมื่อเทียบกับความเสี่ยงปกติ แต่ ตั้งแต่ปี 1976 ยังไม่มีวัคซีนไข้หวัดใหญ่ที่ไปเชื่อมโยงกับโรค GBS

ไปหาหมอ เขาจะตรวจอะไร

การวินิจฉัยที่รู้ว่าเป็นโรคนี้ ก้อคือแพทย์จะวิเคราะห์จาก ของเหลวจากน้ำไขสันหลัง โดยพบโปรตีนสูง แต่เซลล์เม็ดเลือดไม่สูงตาม แพทย์อาจเรียกให้มีการทดสอบ Electro diagnostic ของเส้นประสาทและกล้ามเนื้อพบมี demyelization

ส่วนการรักษานั้น ควรรักษาโรคหรือการติดเชื้อที่เป็นสาเหตุ เพื่อให้อาการคนไข้พ้นภาวะวิกฤติโดยเร็วที่สุด ร่วมด้วย พร้อมๆกันนั้น เราจะได้รับการดูแลฟื้นฟูการทำงานของอวัยวะสำคัญทั้งหมด เช่นต้องป้องกันไม่ให้เกิดความล้มเหลวทางเดินหายใจ

หลังจากนั้นการรักษา เราจะได้รับคำแนะนำจากนักกายภาพบำบัด เพื่อฟื้นกล้ามเนื้อส่วนที่สูญเสียการทำงานไป รวมไปถึงฟื้นฟูการพูดจาและการใช้ภาษา เพื่อให้ผู้ป่วยสามารถกลับไปใช้ชีวิตได้เหมือนเดิมให้มากที่สุด

แหล่งข้อมูล

Guillain-Barré Syndrome , Mayo Clinic, http://www.mayoclinic.com/health/guillain-barre-syndrome/ds00413/dsection=cause

Guillain-Barré Syndrome, Medicinenet.com, http://www.medicinenet.com/guillain-barre_syndrome/article.htm

Guillain-Barré Syndrome Fact Sheet ,  Office of Communications and Public Liaison

National Institute of Neurological Disorders and Stroke

National Institutes of Health, http://www.ninds.nih.gov/disorders/gbs/detail_gbs.htm

Michael T Andary, MD , Guillain-Barre Syndrome Treatment & Management

,Emedicine, http://emedicine.medscape.com/article/315632-treatment

Guillain-Barré Syndrome , Treatments and drugs , Mayo Clinic, http://www.mayoclinic.com/health/guillain-barre-syndrome/DS00413/DSECTION=treatments-and-drugs

Guillain-Barré Syndrome , มูลนิธิอาสาเพื่อนพึ่ง (ภาฯ) ยามยาก สภากาชาดไทย, http://www.panrc.com/princess_pa_foundation/index_article_detail.asp?MID=1&CID=2

นพ.พาวุฒิ เมฆวิชัย, ลักษณะทางคลนิ ิกของกลุ่มอาการ Guillain Barre ในโรงพยาบาลมหาราชนครราชสีมา,

สาขาประสาทวทิ ยา กลมุ่ งานอายุกรรม โรงพยาบาลมหาราชนครราชสมี า จังหวัดนครราชสมี า, http://home.kku.ac.th/medicine/I-San/10.2/files2/04-Original.pdf

ศ.นพ.ธีระวัฒน์ เหมะจุฑา , คุณรู้จักโรค GBS หรือยัง?, กรุงเทพธุรกิจ มีเดีย จำกัด., http://www.bangkokbiznews.com/home/detail/politics/life/20090921/77972/คุณรู้จักโรค-GBS-หรือยัง-.html

นพ.ก้องเกียรติ กูณฑ์กันทรากร, โรคของระบบประสาทส่วนปลายในผู้ป่วยวิกฤต Neuromuscular failure

,วารสารคลินิก เล่ม : 286 เดือน-ปี : 10/2551, http://www.doctor.or.th/node/7162