รองช้ำ เอ็นฝ่าเท้าอักเสบ คือโรคอะไร???

"เจ็บตรงฝ่าเท้ามากค่ะ สวมส้นสูงยืนทำงานทั้งวัน จะปวด ป้วด ปวดๆๆๆ ตลอดเวลายืนหรือเดิน" 

คุณแก้วเลขาสุดสวย มาสอบถามว่าไปหาหมอมาแล้ว บอกว่าเป็นอาการของโรคเอ็นฝ่าเท้าอักเสบ (plantar fasciitis) คือโรคอะไรกันคะ  คุณเภสัช???

เอ็นฝ่าเท้าอักเสบหมายถึงเอ็นที่ยึดระหว่างส้นเท้า และกรดูกนิ้วเกิดการอักเสบ ทำให้ปวดฝ่าเท้าเมื่อตื่นลุกขึ้นในตอนเช้า และก้าวเท้าลงพื้น และเกิดอาการปวดบริเวณฝ่าเท้า และส้นเท้าแต่หลังจากเดินไป 3-4 ก้าวอาการปวดดีขึ้น 

แสดงว่าคุณเป็นโรคเอ็นฝ่าเท้าอักเสบหรือที่เรียกว่า plantar fasciitis หมายถึงคุณได้ใช้เท้าทำงานมากเกินไป มีการดึงรั้งของเอ็นใต้ฝ่าเท้า การวินิจฉัยทำได้โดยการซักประวัติและตรวจร่างกาย


กลไกการเกิดโรค

เอ็นฝ่าเท้าจะยึดระหว่างส้นเท้าและนิ้วเท้ามีหน้าที่รักษารูปทรงของเท้า และทำหน้าที่เหมือนสปริงสำหรับการลดแรงกระแทกเวลาเดินหรือวิ่ง และยังทำหน้าที่เป็นแรงส่งเมื่อเวลาวิ่ง

โครงสร้างของฝ่าเท้าประกอบไปด้วยเอ็นซึ่งเกาะกับกระดูกส้นเท้า(calcaneus)ไปยังนิ้วเท้าเราเรียกเอ็นนี้ว่า planta fascia เอ็นฝ่าเท้ามีหน้าที่รักษารูปทรงของเท้า และทำหน้าที่เหมือนสปริงสำหรับการลดแรงกระแทกเวลาเดินหรือวิ่ง และยังทำหน้าที่เป็นแรงส่งเมื่อเวลาวิ่ง

เอ็นฝ่าเท้าซึ่งเปรียบเสมือนสปริง เอ็นนี้จะได้รับแรงยึดมากที่สุดในขณะที่เดินเมื่อนิ้วหัวแม่เท่ากำลังเหยียดสุดๆ บริเวณที่ได้รับแรงดึงมากที่สุดคือตำแหน่งที่เอ็นเกาะติดกับกระดูกส้นเท้า ทำให้เกิดการอักเสบของเยื่อหุ้มกระดูกบริเวณส้นเท้าซึ่งทำให้ปวดเวลายืนหรือเดิน เมื่ออักเสบเรื้อรังก็จะเกิดกระดูกงอก exostosis (bone spur)

ตำแหน่งที่มีอาการปวดได้บ่อยๆภาพจาก http://thecfim.com/truth-plantar-fasciitis

ปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เกิดโรค

• ผู้หญิง

• น้ำหนักเกิน

• ทำงานที่ต้องยืนหรือเดินบนพื้นแข็งๆ

• ออกกำลังกายวิ่งโดยที่ไม่ได้มีการยืดกล้ามเนื้อน่อง

• ฝ่าเท้าแบน หรือฝ่าเท้าโค้งเกินไป

• ท่าการเดินผิดไปคือเดินแบบเป็ด

• การใช้รองเท้าที่ไม่ถูกลักษณะ

อาการ

จะเริ่มต้นด้วยอาการปวดฝ่าเท้าเล็กน้อยแรกๆจะปวดหลังออกกำลังกาย ต่อมาจะปวดเวลาเดินหลังจากตื่นนอนเมื่อเดินไปสักพักอาการปวดจะดีขึ้น แต่หากเป็นมากจะปวดกลางวันร่วมด้วย การตรวจร่างกายพบว่าถ้ากดบริเวณกระดูกส้นเท้าดังรูปจะทำให้เกิดอาการปวดหากไม่รักษา อาจจะทำให้เกิดโรคข้อเท้า เข่าหรือหลังเนื่องจากทำให้การเดินผิดปกติ

การรักษา

• เมื่อมีอาการปวดให้พักการใช้งานหนักจนกระทั่งอาการปวดดีขึ้น

• ให้ลดน้ำหนักจนอาการปวดดีขึ้น

• การผ่าตัดแก้ไขความพิการของเท้าเช่นฝ่าเท้าแบนราบหรือโค้งเกินไป

• ใช้ขวอใส่น้ำแช่จนแข็งประคบน้ำแข็งครั้งละ 20 นาทีวันละ 3 ครั้งเพื่อลดอาการอักเสบ

• แพทย์จะให้ยากลุ่ม NSAID เช่น ibuprofen เพื่อลดการอักเสบบางรายอาจจะต้องให้นาน 6-8 สัปดาห์

• การฉีดยา steroid จะสงวนไว้ในรายที่ดื้อต่อการรักษาเบื้องต้นเพราะจะทำให้เกิดการอ่อนแอของเอ็นซึ่งอาจจะทำให้เอ็นขาด

• ใส่รองเท้าที่มีแผ่นรองกันการกระแทกโดยแผ่นดังกล่าวจะหนาด้านในและบางส่วนด้านนอก

• บริหารเอ็นร้อยหวายและเอ็นฝ่าเท้าที่บ้าน

• การนวดฝ่าเท้า 

การยืด คลายเส้น และกล้ามเนื้อStretching 

โรคเจ็บเท้า รองช้ำ ทำให้คูณรู้สึกเจ็บเท้าเป็นอย่างมากโดยเฉพาะตอนลงเตียงลุกจากที่นอน

วิธีการที่ช่วยลดอาการเจ็บเท้าที่ควบคู่มากับการออกกำลังกายตามรูปด้านบน (รูปมาจาก http://thenpmom.wordpress.com/2011/12/05/plantar-fasciitis-one-big-pain-in-the-foot/)ก้อคือ

• การยืดเส้น เอ็นร้อยหวาย เอ็นฝ่าเท้า กล้ามเนื้อน่อง ซึ่งยึดเกาะติดกับกระดูกส้นเท้า กระดูกหน้าเท้ารวมไปถึงอุ้งเท้าด้วย วิธียืดตามรูป

• การยืดให้ทำจนรู้สึกตึงและเจ็บเล็กน้อยค้างไว้ 30วินาที ทำซ้ำๆกัน 5ครั้งวันละ 4-5ครั้งเป็นประจำ

• นอกจากนี้รองเท้าต้องเหมาะสมกับเท้าเพราะเป็นการรักษาที่ได้ผลที่สุด ไม่เดินเท้าเปล่า

• ถ้ามีอาการเจ็บมากใช้น้ำแข็งประคบช่วยบรรเทาอาการเจ็บเท้า น้ำอุ่นสำหรับการรักษาเพื่อให้กล้ามเนื้อ เส้นสาย คลายตัว 

แหล่งข้อมูล

 www.siamhealth.net.

http://bbznet.pukpik.com/
ภาพประกอบ

http://easyhealthoptions.com/alternative-medicine/easy-relief-for-the-heel-pain-of-plantar-fasciitis/